ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

Παρουσίαση του θέματος από τον Επιμελητή Ανηλίκων Γ. Καρβελά

στα πλαίσια της σχετικής συζήτησης με τους γονείς του

26ου Δημοτικού σχολείου Χαλκίδας στις 5 Οκτωβρίου 2011

Υπάρχουν δύο νούμερα που λένε πολλά.

Μόνο το 50% και ίσως στον τόπο μας  λιγότερο, από τις περιπτώσεις σχολικού εκφοβισμού γίνονται επισήμως γνωστές. Ενώ σχεδόν το σύνολο των μαθητών (90%) έχουν εμπλακεί τουλάχιστον μία φορά είτε ως θύματα είτε ως θύτες σε διαδικασία σχολικού εκφοβισμού.

Ο περιπτώσεις σχολικού εκφοβισμού που γνωστοποιούνται δεν σημαίνει ότι αντιμετωπίζονται κιόλας. Τις περισσότερες φορές απλά αφήνονται να ξεθυμάνουν.

Συνηθίζω να λέω πως η ενδοοικογενειακή βία είναι σαν μια πυρκαγιά με δέκα μποφόρ άνεμο. Επεκτείνεται ανεξέλικτα, καταστρέφει ότι βρεθεί στο διάβα της, εγκλωβίζει και τρομοκρατεί.  Βεβαίως η βία στο σχολείο είναι γνήσιο τέκνο της ενδοοικογενειακής βίας, των τυφλών συγκρούσεων, του εκχυδαϊσμού των σχέσεων μέσω της φυσικής,  λεκτικής και ψυχολογικής βίας  . Είναι πολύ συνηθισμένο το παιδί που προέρχεται από οικογένεια που βιώνει τέτοιες καταστάσεις να μετατρέπεται σε θύτης κάτι που ακούγεται λογικό, αλλά και σε θύμα.

Οι έφηβοι και οι νέοι θύματα εκφοβισμού συχνά εμφανίζουν έντονο άγχος και ανασφάλεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, σχολική άρνηση, ελλιπή σχολική φοίτηση, σχολική αποτυχία, σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα έχουν εμφανιστεί μαθησιακές δυσκολίες, διαταραχές ύπνου και διατροφής, ψυχοσωματικά προβλήματα, φοβίες, μοναξιά, κατάθλιψη, ακόμα και τάσεις αυτοκτονία.

Σε διερεύνηση περιπτώσεων διαπιστώθηκε ότι παιδιά θύματα σχολικής βίας ήταν κακοποιημένα παιδιά από το σπίτι τους. Σε πολύ πρόσφατη έρευνα του ΕΨΥΠΕ διαπιστώθηκε ότι  θύτης και θύμα είχαν   χαμηλή αυτοεκτίμηση.  Μην σας ξεγελά το πώς μπορεί να εμφανίζεται  το παιδί που προκαλεί προβλήματα στα άλλα παιδιά. Μην σας ξεγελά η προκλητική συμπεριφορά. Το ζητούμενο είναι τί νιώθεις μέσα σου.

Μαθησιακές δυσκολίες  που δεν αναγνωρίζονται έγκαιρα κάνουν  το παιδί να μισεί το σχολείο και το διάβασμα με αποτέλεσμα το σχολικό περιβάλλον να το εξαγριώνει και να στοχοποιεί τους θεωρούμενους καλούς μαθητές, ιδιαίτερα τους σωματικά πιο αδύναμους ή με εξωτερικά χαρακτηρίστηκα –κυρίως τα γυαλιά- που παραπέμπουν  σε παιδί που διαβάζει.

Αλλά ούτε και στον χώρο του αθλητισμού πάνε καλύτερα.  Κατ’ αρχήν κυρίως  ασχολούνται με το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ, αλλά και εκεί συχνά είναι πολύ μέτριοι ως κακοί γιατί αρνούνται τις αδυναμίες τους και επομένως δεν βελτιώνονται. Όμως, τους ανέχονται στις ομάδες τα άλλα παιδιά για να μην έχουν προβλήματα. Ο τρόπος που παίζουν είναι αυτό που λέμε «βρόμικος»,  χτυπούν, βρίζουν κατά την διάρκεια του παιχνιδιού στους συμπαίκτες τους, ιδιαίτερα στο μπάσκετ που έχει έντονη σωματική επαφή και που εκεί φαίνεται και η περιορισμένη ικανότητά τους, όταν δεν βάζουν την μπάλα στο καλάθι, κάτι που τους εκνευρίζει ακόμα περισσότερο και ψάχνουν το «άλλοθι» στο τρόπο που παίζουν οι άλλοι ή ένας μέτριος παίχτης που γίνεται αμέσως στόχος.

Είμαστε όμως σ’ ένα δημοτικό κι εδώ είναι ότι έχουμε τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα σε σχέση με το παρελθόν. Έχουμε παιδιά που έρχονται στο δημοτικό «προπονημένα» στη βία.

Παιδιά που έχουν αφεθεί άπειρες ώρες μπροστά στη τηλεόραση ακόμα και σε ακατάλληλες ώρες. Παιδιά που έχουν παίξει στο play station αμέτρητα παιχνίδια  έχοντας δώσει χιλιάδες εικονικές μπουνιές. Και το χειρότερο είναι παιδιά μόνα όχι ότι δεν υπάρχουν γονείς αλλά δεν είναι εκεί για να ελέγξουν να βάλουν όρους και όρια στο παιδί μα πάνω απ’ όλα υγιή πράγματα στη ζωή του παιδιού τους.

Κοιτάξτε δεν πετάω στα σύννεφα να σας πω να κόψετε την τηλεόραση ή τα ηλεκτρονικά. Αυτό που σας λέω όμως είναι να είστε παρόν.

Αλήθεια είναι τόσο δύσκολο κάποιο βράδυ να κλείσετε την τηλεόραση και να διαβάσετε ένα επιλεγμένο διήγημα να το ακούσει το παιδί από το στόμα σας να γλυκάνει λίγο η ψυχή του.

Όμως έχουμε μάθει να λειτουργούμε επιλέγοντας ότι προσφέρει έτοιμο η αγορά. Θέλετε ένα παράδειγμα. Στο νηπιαγωγείο ένα παιδάκι μπορεί να χτυπηθεί από κάποιο άλλο οπότε στους γονείς –ιδιαίτερα στον πατέρα- μπαίνει το ζήτημα «μήπως ο γιός μου είναι δειλός και κάθισε να τις φάει;»  Λύση: «Θα τον γράψω σε μια σχολή καράτε να μπορεί να προστατεύει;; τον εαυτό του…»

Δεν κάνουμε το σωστό, και ποιο είναι το σωστό, όχι απλά να κάνουμε παράπονα στη νηπιαγωγό, στο δάσκαλο και να ζητούμε την προστασία του παιδιού μας.  Το σωστό είναι να ενδιαφερόμαστε και για το άλλο παιδί, γιατί συμπεριφέρεται με βία, με τη μεσολάβηση του εκπαιδευτικού να έρθουμε σε επαφή και με τους γονείς του. Πιθανόν να διερευνηθεί αν αντιμετωπίζει κάποιου τύπου μαθησιακά ή ψυχολογικά προβλήματα. Ωστόσο το πιο συνηθισμένο είναι να μην υπάρχει κάτι παθολογικό και να είναι θέμα χειρισμού όχι μόνο του παιδιού που χτυπάει αλλά και του άλλου που είναι ή που φαίνεται ως θύμα, καθώς και των οικογενειών τους.  

Το να ζητούμε έστω έμμεσα να αποκλείσουμε  ένα βίαιο παιδί, χωρίς να του δίνουμε εναλλακτικές λύσεις είναι βέβαιο ότι μεγεθύνουμε το πρόβλημα που πιθανόν να ξαναβρούμε μπροστά μας σε πραγματικά επικίνδυνες διαστάσεις.  Δυστυχώς τότε είναι που στο δικό μας χώρο πια στο Δικαστήριο Ανηλίκων επιχειρούμε να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις με κακή πρόγνωση ως προς την εξέλιξη τους.

Ξέρω ότι σε λίγο θα μας ρωτήσετε τι πρέπει να κάνετε αν συμβεί κάτι άσχημο στο παιδί σας. Λοιπόν, ότι θα σας πω  να ξέρετε ότι θα έχει αποτελεσματικότητα αν έχετε κρατήσει ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με το παιδί σας. Άλλωστε είπαμε οι μισές υποθέσεις δεν γίνονται ποτέ γνωστές, γιατί άραγε;…